اقسام تحریف و محل بحث

اقسام تحریف چیست و کدام یک از آنها درباره قرآن محل نزاع میباشد؟

حضرت آیت‌الله العظمی جوادی آملی به پرسشی درباره اقسام تحریفقرآن پاسخ دادند.

جواب:

تحریف دو قسم اساسی دارد: معنوی و لفظی.

در تحریف معنوی، تحریف كننده بدون كمترین دخل و تصرف در ساختار الفاظ وعبارتهای قرآن، آنها را براساس پیش‏فرضهای باطل خود و به منظور تقویت آنها تفسیرمی‏نماید و در حقیقت، نگرش خود را بر قرآن تحمیل كند؛ نه نگارش خویش را و معناییمخالف مراد جدّی خداوند به دست می‏دهد. از آنجا كه تحریف كننده، معنای آیه را ازبستر صحیح و شایسته آن خارج ساخته، آن را در مفهومی كناره تفسیر می‏كند، به كارشتحریف اطلاق شده است. تحریف معنوی را اصطلاحاً تفسیر به رأی گویند.

تحریف لفظی، دخل و تصرف در ساختار الفاظ و عبارتهای قرآن است كه دو گونه آن بیشتر مطرحاست:

1. تحریف لفظی به فزونی؛ یعنی آیه یا سوره‏ای را از پیش خودساخته، بر قرآن افزوده باشد و این فزونیها، بی‏آنكه قابل تشخیص باشد، در قرآنكنونی راه یافته باشد.

2. تحریف لفظی به كاستی؛ یعنی بخشی از كلمات، آیات یا سوره‏هایقرآن را بی آنكه قابل تشخیص باشد، از آن حذف كرده باشد؛

بنابراین تحریف سه قسم دارد: تحریف معنوی، تحریف لفظی به فزونیو تحریف لفظی به كاستی.

در وقوع تحریف معنوی (تفسیر به رأی قرآن) هیچ‏گونه تردیدینیست؛ شواهد آن بدین شرح است:

1. هشدار مكرّر پیامبر اكرم‏صلی الله علیه و آله و سلم درباره خطرتفسیر به رأی؛ من فسّر القرآن برأیه فلیتبوّأ مقعده من النار»[1]؛ هر كس قرآن رابه رأی خود تفسیر كند، می‏بایست خود را برای آتش مهیّا سازد.

2. وجود شمار فراوانی مدعی تفسیر كه قرآن را براساس خواسته‏هاینفسانی خود تفسیر می‏كردند[2] كه گاه همچون قَتاده[3] از سوی ائمّه(علیهم‌السلام)ملامت شده‏اند.

3. اختلاف مسلمانان به هفتاد و سه فرقه كه بیشتر آنان بنیاد عقایدخود را برخاسته از آیات قرآن می‏دانند.

4. سفارش حضرت امیرمؤمنان(علیه‌السلام) به عبدالله بن عباس كهبرای گفت‏وگو با خوارج به جای قرآن به سنّت پیامبرصلی الله علیه و آله و سلماستناد كند؛ لاتخاصمهم بالقرآن؛ فإنّ القرآن حمّال ذو وجوه؛ تقول ویقولون ولكنحاجّهم بالسّنّة؛ فإنّهم لن یجدوا عنها محیصاً»[4]؛ با آنان با قرآن جدال مكن؛زیرا قرآن وجوهی را برمی‏تابد؛ تو می‏گویی و آنان در پاسخ چیزی دیگر می‏گویند[ونمی‏توانی نتیجه بگیری]، لكن با آنان با سنت احتجاج كن كه دیگر از سنت [در اثرشفاف و صریح بودن]گریزی نخواهند داشت.

تفسیر به رأی، به رغم مذموم بودن و زیانهایش، نمی‏تواند بهاعتبار و حجیت قرآن صدمه‏ای وارد كند؛ زیرا امری بیرون از هویّت قرآن به شمارمی‏آید و هماره اساطین نام‏آور و فن‏آور قرآن حكیم در پاسداشت معارف برین وَحْیانیآن آماده‏اند و مرزبانی كرده و می‏نمایند.

درباره عدم وقوع تحریف لفظی به فزونی، عالمان شیعه و سنّیاتفاق‏نظر دارند. به بیان روشن‏تر، مسلمانان و اندیشوران آنان همگی راهیافت هرگونهگفتار غیرقرآنی را در مصحف كنونی مردود می‏دانند؛ وانگهی هیچ شاهد تاریخی یا رواییبر وقوع این نوع تحریف در قرآن وجود ندارد.

تحقق تحریف لفظی به فزونی، تحدّی و اعجاز قرآن را در هممی‏شكند و درنتیجه، قرآن را كه اساسی‏ترین و سند منحصر حجیّت اسلام در دوران ماست،از اعتبار می‏اندازد؛ زیرا قرآن تنها معجزه زنده و جاوید اسلام است كه می‏تواندحقانیت و جاودانگی اسلام را حفظ كند و به رغم گذشتن قرنها از رحلت پیامبرصلی اللهعلیه و آله و سلم همچنان به عنوان سندِ متقن و اعتبار قطعی اسلام نقش‏آفرینینماید. چنین تأثیری، بر اعجاز قرآن متكی است و اعجاز قرآن نیز از تحدّی وهماوردطلبی آن مایه می‏گیرد؛ این‏گونه كه قرآن، جهانیان را به آوردن كتابی مانندهمه قرآن یا ده یا یك سوره شبیه آن، به هماوردی دعوت كرده است و چون آنان تاكنونپاسخی جز ناتوانی به این درخواست نداده‏اند و هماره نیز چنین خواهد بود، اعجازقرآن اثبات می‏شود.

[1] ـ تفسیر صافی، ج1، ص35؛ عوالی اللئالی، ج4، ص104.

[2] ـ علل الشرائع، ج1، ص90؛ وسائل الشیعه، ج27، ص47.

[3] ـ ر.ك: كافی، ج8، ص311.

[4] ـ بحارالأنوار، ج2، ص245؛ ج33، ص376؛ مستدرك سفینةالبحار، ج8،ص200.

دوازدہ امام در منابع اہل سنت

اعتقاد اہل نسبت بہ تحریف

مصحف امام و ویژگیھای آن